Cấu Trúc Và Chức Năng Thị Trường Chứng Khoán Là Gì Bạn Biết Chưa?

Cấu trúc và chức năng thị trường chứng khoán là gì bạn biết chưa? Có thể nói, đầu tư chứng khoán đang là kênh đầu tư hấp dẫn mà nhiều người muốn tìm hiểu. Vậy thì, đâu là cấu trúc cũng như là chức năng và nhiều thông tin khác liên quan đến nó? Câu trả lời sẽ nằm ngay ở bài viết hôm nay của Taichinh.vip đấy nhé!

Thị trường chứng khoán là gì?

Khái niệm thị trường chứng khoán

Thị trường chứng khoán là nơi diễn ra những hoạt động (HĐ) phát hành, kinh doanh, mua bán, trao đổi các loại chứng khoán. Hàng hóa trao đổi mua bán là một loại hàng hóa đặc biệt, tức là quyền sở hữu vốn.

Chứng khoán là các sản phẩm tài chính, gồm trái phiếu, cổ phiếu và một số công cụ tài chính trung và dài hạn khác. Được phát hành để huy động vốn cho các doanh nghiệp và chính phủ.  Ở Việt Nam, các nhà đầu tư chứng khoán chủ yếu kinh doanh cổ phiếu.

Như vậy, thực chất của khái niệm thị trường chứng khoán là giải quyết nhu cầu vốn của các doanh nghiệp và nền kinh tế. Vậy có nên đầu tư vào thị trường chứng khoán không? Cùng tìm đáp án qua những nội dung tiếp thep.

Lịch sử hình thành

Để hiểu thêm về lịch sử thị trường chứng khoán Việt Nam, hãy cùng nhìn lại những dấu mốc lịch sử sau:

• Ngày 28 tháng 11 năm 1996: thành lập Ủy ban Chứng khoán nhà nước.
• Ngày 11/7/1998: ngày khai sinh TTCK Việt Nam. Đồng thời, thành lập Trung tâm Giao dịch Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh – HOSTC.
• Ngày 28/7/2000: Thị trường chứng khoán chính thức mở cửa phiên giao dịch đầu tiên với 2 cổ phiếu REE và SAM. Hiện tại, chỉ có 2 phiên giao dịch mỗi tuần.
• Năm 2005: Thành lập Trung tâm Ký gửi Việt Nam (VSD). Cùng năm, ngày 8 tháng 3 năm 2005, khai trương Trung tâm Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (tiền thân của Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội – HNX).
• Ngày 19/11/2007: thời gian giao dịch tại HNX được kéo dài từ 8h30 đến 11h, thay vì từ 9h đến 11h như trước.
• Ngày 24/6/2009: Chính thức vận hành sàn Upcom.
• Ngày 06/02/2012: ra mắt chỉ số VN30.
• Ngày 4/9/2012: thời hạn thanh toán rút ngắn từ T + 4 xuống T + 3.
• Ngày 15/01/2013: điều chỉnh biên độ giao dịch HOSE +/- 7%, HNX +/- 10%.
• Ngày 22/7/2013: HOSE kéo dài thời gian giao dịch đến 3 giờ chiều.
• Ngày 29/7/2013: HNX kéo dài giờ giao dịch đến 3 giờ chiều. và thêm các loại lệnh mới (ATC, lệnh thị trường).
• Ngày 1/7/2015: Upcom điều chỉnh biên độ giao dịch từ +/- 10% lên +/- 15%.
• Ngày 1 tháng 1 năm 2016: giảm thời gian thanh toán từ T + 3 xuống T + 2.
• Kể từ ngày 01/7/2016: các chủ thể tham gia thị trường chứng khoán HĐ theo các nguyên tắc sau:

Chỉ mua chứng khoán khi có bảo lãnh thanh toán của ngân hàng giám sát.

Các giao dịch mua và bán được đảm bảo kết thúc trong ngày.

Giao dịch mua / bán cổ phiếu sở hữu phải tuân theo quy chế quản lý chặt chẽ của công ty quản lý.

Lịch sử TTCK Việt Nam từ khi thành lập cho đến ngày nay đã trải qua một quá trình hoàn thiện và phát triển không ngừng để hoạt động hiệu quả hơn. 

Xuất phát từ việc thoả mãn nhu cầu vốn dài hạn của nền kinh tế, thị trường chứng khoán có chức năng huy động vốn của toàn xã hội cho các mục đích kinh tế.

Sự ra đời của thị trường chứng khoán đã giải quyết được vấn đề phân bổ vốn kém hiệu quả khi hệ thống ngân hàng chỉ là nơi cung cấp vốn cho nhu cầu của xã hội.

Quy mô

Xét về quy mô của thị trường chứng khoán toàn cầu, tổng vốn hóa của thị trường chứng khoán toàn cầu đã tăng từ 2,5 nghìn tỷ USD (năm 1980) lên 70,75 nghìn tỷ USD (cuối năm 2019). 

Có khoảng 60 sàn chứng khoán quốc tế. Trong đó, có khoảng 16 sàn giao dịch có giá trị vốn hóa thị trường rất cao, đạt từ 1 nghìn tỷ USD trở lên, chiếm 87% giá trị vốn hóa toàn cầu.

Hoa Kỳ là thị trường chứng khoán lớn nhất thế giới với tổng vốn hóa gần một nửa tổng vốn hóa thế giới. Xét về quy mô của thị trường chứng khoán Mỹ, hiện nay ở Mỹ có khoảng 50% người Mỹ là nhà đầu tư thị trường chứng khoán. 

Theo dữ liệu của Ngân hàng Thế giới năm 2018, Hoa Kỳ là nơi có khối lượng giao dịch chứng khoán hàng ngày lớn nhất thế giới, với tổng trị giá 33 nghìn tỷ USD. Thị phần chứng khoán Mỹ liên tục dẫn đầu thế giới trong nhiều năm liên tiếp.

Còn về quy mô của thị trường chứng khoán Việt Nam, hiện có khoảng 70 công ty chứng khoán HĐ kinh doanh môi giới. Hiện Việt Nam có khoảng 1500 cổ phiếu niêm yết. 

Quy mô thị trường chứng khoán Việt Nam đã tăng mạnh, nhiều kỷ lục được xác lập vào năm 2020. Thị trường có sự tăng trưởng mạnh mẽ về số lượng nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán cũng như dòng tiền đầu tư ra thị trường.

Đối tượng tham gia TTCK

Những người tham gia thị trường chứng khoán gồm các nhà đầu tư bán lẻ cá nhân, các nhà đầu tư tổ chức, quỹ phòng hộ, ngân hàng, nhóm nhà đầu tư, các tổ chức tài chính khác), gồm các công ty giao dịch các vấn đề của riêng họ. 

Ngoài ra, các nhà môi giới, những người tự động hóa các khoản đầu tư cho các cá nhân, cũng nằm trong số những người chơi trên thị trường chứng khoán.

Người phát hành: Các công ty hoặc chính phủ và chính quyền địa phương là những người phát hành chứng khoán để giao dịch trên thị trường. 

Mục đích của các tổ chức phát hành khi tham gia thị trường này là huy động vốn để sản xuất kinh doanh hoặc hoàn thành các dự án lớn. Họ huy động vốn bằng cách bán cổ phần cho các nhà đầu tư. 

Các tổ chức phát hành HĐ tốt và có uy tín tốt sẽ được các nhà đầu tư lựa chọn để mua cổ phần. Các tổ chức không hoạt động tốt và không có danh tiếng tốt sẽ gặp khó khăn hơn trong việc bán cổ phần.

Nhà đầu tư: Nhà đầu tư là những người cung cấp vốn cho thị trường chứng khoán. Mục tiêu của các nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán là thu lợi nhuận từ các HĐ đầu tư. Có 3 loại nhà đầu tư bạn cần lưu ý: nhà đầu tư cá nhân, nhà đầu tư tổ chức và nhà đầu tư nước ngoài. 

Các nhà đầu tư cá nhân chiếm phần lớn thị trường, với số vốn nhỏ họ có lợi thế là dễ dàng lật ngược tình thế và tự chủ trong các quyết định đầu tư. 

NĐT tổ chức được hưởng lợi từ thông tin, tiềm lực tài chính và chiến lược đầu tư dài hạn, giúp họ có thể chiếm lĩnh thị trường. 

Các nhà đầu tư nước ngoài đóng vai trò quan trọng trên thị trường Việt Nam với tiềm lực tài chính dồi dào và bề dày kinh nghiệm, do đó tạo nên sức hấp dẫn cho bất kỳ loại cổ phiếu nào mà họ lựa chọn đầu tư.

Các công ty chứng khoán: Các công ty chứng khoán hoặc tổ chức trung gian đóng một vai trò quan trọng trên thị trường. 

Họ thực hiện nhiệm vụ trung gian, môi giới mua bán chứng khoán giống như một tổ chức tài chính trên thị trường. Ngoài ra, các công ty chứng khoán còn cung cấp dịch vụ tư vấn và một số dịch vụ khác nhằm hỗ trợ các công ty và nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán.

Cơ quan quản lý: Cơ quan quản lý có trách nhiệm đảm bảo rằng thị trường hoạt động theo các quy định của nhà nước. Ở Việt Nam, Bộ Tài chính là cấp cao nhất trong cơ cấu các cơ quan quản lý. 

Bên dưới là Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và cuối cùng là hai cơ quan chuyên môn: Sở giao dịch chứng khoán và Trung tâm lưu ký chứng khoán.

Sở giao dịch chứng khoán là đơn vị điều hành trực tiếp thị trường cổ phiếu, trái phiếu và các thị trường phái sinh. Trung tâm lưu ký sẽ thực hiện các chức năng thanh toán, đăng ký và lưu ký chứng khoán.

Cấu trúc thị trường chứng khoán

Có nhiều loại cấu trúc thị trường chứng khoán khác nhau tùy thuộc vào nhu cầu của các nhà đầu tư. Hãy cùng tìm hiểu cấu trúc của thị trường chứng khoán qua một số cách phân loại phổ biến dưới đây:

Dựa trên phương thức giao dịch

• Thị trường giao dịch tập trung: Đây là Sở giao dịch chứng khoán, nơi người mua và người bán (hoặc người môi giới của họ) gặp mặt trực tiếp để giao dịch chứng khoán.
• Thị trường phi tập trung: Thị trường OTC – thị trường dành cho các nhà giao dịch sở hữu danh mục chứng khoán và sẵn sàng mua bán với nhà giao dịch khác khi giá cả được thỏa thuận.

Thị trường không kê đơn không có quầy giao dịch chính thức, nhưng các giao dịch được thực hiện tại các sở giao dịch của các thành viên thị trường bằng cách gọi điện thoại hoặc qua một mạng máy tính lớn. 

So với sàn chứng khoán, khối lượng giao dịch trên thị trường OTC thường lớn hơn gấp nhiều lần.

Dựa trên các sản phẩm trên thị trường

• Thị trường cổ phiếu: Là nơi mua bán cổ phiếu các loại, bao gồm cả cổ phiếu thường và cổ phiếu ưu đãi.
• Thị trường trái phiếu: Nơi giao dịch các loại trái phiếu đã phát hành, gồm trái phiếu công ty, trái phiếu địa phương và trái phiếu chính phủ.
• TTCK phái sinh: nơi phát hành, mua bán nhiều chứng từ tài chính khác như chứng quyền, hợp đồng quyền chọn, quyền chọn cổ phiếu.

Dựa trên dòng vốn

• Thị trường sơ cấp: được coi là nơi duy nhất mà chứng khoán cung cấp vốn trực tiếp cho người phát hành chứng khoán. 

Người phát hành chứng khoán đồng thời là người có quyền quyết định giá của chứng khoán được giao dịch trên thị trường sơ cấp. 

Người bán trên thị trường sơ cấp nói chung sẽ là ngân hàng nhà nước, kho bạc, tổ chức phát hành hoặc công ty bảo lãnh phát hành, v.v.

• Thị trường thứ cấp: là nơi chứng khoán được mua bán tự do nhiều lần với nhiều mức giá khác nhau sau khi được mua trên thị trường sơ cấp. 

Thị trường thứ cấp không cung cấp vốn trực tiếp cho tổ chức phát hành.

Hiểu được cấu trúc thị trường chứng khoán phổ biến ở trên sẽ giúp nhà đầu tư dễ dàng phân loại thị trường chứng khoán và xác định thị trường tốt nhất cho giao dịch của mình.

Thị trường chứng khoán có vai trò gì?

Thị trường chứng khoán có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của nền kinh tế. Trong đó, 3 chủ thể: công ty, nhà đầu tư và chính phủ là những chủ thể nhận được nhiều giá trị nhất từ ​​thị trường chứng khoán. 

Dưới đây là vai trò của thị trường chứng khoán đối với từng người chơi trên thị trường.

Đối với chính phủ

Thông qua TTCK, chính phủ có thể dễ dàng huy động vốn để đầu tư vào các dự án thuộc sở hữu nhà nước bằng cách bán trái phiếu. Các công ty đại chúng cũng nhờ sự thúc đẩy của thị trường chứng khoán mà quá trình sở hữu cổ phần diễn ra nhanh chóng hơn. 

Ngoài ra, thị trường chứng khoán phái sinh giúp chính phủ thực hiện các chính sách tiền tệ hiệu quả hơn thông qua HĐ kinh doanh trái phiếu, giúp điều chỉnh sự lên xuống của lãi suất thị trường. 

Và vai trò quan trọng cuối cùng là thông qua thị trường chứng khoán, chính phủ có thể bán chứng khoán, cổ phiếu ra nước ngoài và thu hút vốn đầu tư từ nước ngoài vào Việt Nam.

Đối với công ty

Hình thành thị trường chứng khoán được xem là một giải pháp giúp các công ty huy động vốn kinh doanh hiệu quả thông qua việc bán cổ phiếu hoặc trái phiếu cho các nhà đầu tư trên thị trường. 

Giải pháp này giúp công ty không chỉ tạo được tính thanh khoản cao mà còn giảm được các khoản vay ngân hàng lãi suất cao. 

Chỉ số giá cổ phiếu trên thị trường cũng giúp phản ánh một cách chính xác và tổng quát các giá trị vật chất và hữu hình của công ty nói riêng và của nền kinh tế nói chung.

Thị trường chứng khoán có vai trò giúp các công ty được công chúng biết đến rộng rãi với giá rẻ, hiệu quả và dễ dàng.

Từ đó hình thành và phát triển môi trường cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng giữa các doanh nghiệp, thúc đẩy tăng hiệu quả sử dụng vốn, tạo điều kiện thuận lợi cho việc ứng dụng công nghệ vào sản xuất kinh doanh.

Đối với nhà đầu tư

Riêng đối với các nhà đầu tư, thị trường chứng khoán mang đến một kênh đầu tư đa dạng và ít rủi ro. Không khó để các nhà đầu tư tìm được một công ty phù hợp để đầu tư sinh lời.

Các chức năng của TTCK

Thị trường chứng khoán có vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam cũng như trên thế giới. Một số chức năng chính và quan trọng nhất của thị trường chứng khoán là:

• Kênh tiếp cận vốn hiệu quả cho nền kinh tế: Nguồn tiền chưa sử dụng của nhà đầu tư khi mua chứng khoán do công ty phát hành sẽ được đầu tư vào HĐ sản xuất kinh doanh. Do đó góp phần mở rộng sản xuất xã hội. 
• Là một kênh đầu tư tiềm năng sinh lời cao cho người dân, bên cạnh các kênh đầu tư khác như vàng, bất động sản, gửi tiền ngân hàng,… 
• Tăng tiết kiệm quốc gia.
• Tạo tiền mặt cho chứng khoán: Việc tham gia thị trường chứng khoán giúp nhà đầu tư chuyển đổi chứng khoán mà họ sở hữu thành tiền mặt hoặc các chứng khoán khác. 
• Tính thanh khoản (khả năng chuyển đổi thành tiền mặt) là một trong những đặc điểm hấp dẫn của thị trường chứng khoán. 
• Điều này cho thấy sự an toàn và linh hoạt của vốn đầu tư. Khả năng thanh khoản sẽ được cải thiện nếu thị trường chứng khoán HĐ hiệu quả và năng động hơn.
• Góp phần minh bạch và phát triển kinh doanh đồng thời: Tình hình sản xuất kinh doanh của các công ty được phản ánh minh bạch và chính xác vào giá cổ phiếu. 

Từ đó, nhà đầu tư thuận tiện và nhanh chóng hơn trong việc đánh giá, so sánh hoạt động của các công ty. 

• Minh bạch, công khai còn giúp tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh thúc đẩy doanh nghiệp phát triển, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn, cải tiến sản phẩm, cập nhật công nghệ mới.
• Giúp chính phủ đưa ra các quyết định vĩ mô: Các chỉ số thị trường chứng khoán phản ánh chính xác và nhanh chóng diễn biến của nền kinh tế. 
• Khi giá cổ phiếu tăng, đầu tư tăng và nền kinh tế phát triển. Ngược lại, khi giá cổ phiếu giảm, nền kinh tế đang có xu hướng giảm. 
• Thông qua chức năng của thị trường chứng khoán, chính phủ có thể tạo ra nguồn thu để bù đắp thâm hụt ngân sách và kiểm soát lạm phát bằng cách mua và bán trái phiếu chính phủ.
• Hơn nữa, chính phủ cũng có thể tác động đến thị trường chứng khoán để cân bằng sự phát triển của nền kinh tế.

Phân loại thị trường chứng khoán

Có nhiều cách phân loại thị trường chứng khoán, cách phân loại sau đây là cách phân loại phổ biến nhất của thị trường chứng khoán, chia thị trường chứng khoán thành hai loại chính: thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp.

Thị trường chứng khoán sơ cấp là gì?

Thị trường sơ cấp là nơi các cổ phiếu được phát hành lần đầu bởi một công ty để thu hút các quỹ đầu tư từ thị trường chứng khoán. Người mua trên thị trường sơ cấp chủ yếu là các tổ chức hoặc quỹ đầu tư lớn.

Thị trường sơ cấp không hoạt động liên tục mà chỉ hoạt động khi các công ty cần huy động vốn.

Thị trường chứng khoán thứ cấp là gì?

Thị trường thứ cấp là nơi các cổ phiếu được mua và bán sau khi phát hành trên thị trường sơ cấp. Người mua trên thị trường sơ cấp sẽ giao dịch với các nhà đầu tư khác trên thị trường. 

Đây là quá trình chuyển giao quyền sở hữu chứng khoán giữa các nhà đầu tư. Khi những người mới tham gia vào thị trường chứng khoán và đặt lệnh, đây là thị trường thứ cấp.

Giờ thị trường thứ cấp là các ngày trong tuần.

Cách thị trường chứng khoán hoạt động

Theo quy định của Luật Chứng khoán, Nhà nước quy định các nguyên tắc sau đây của thị trường chứng khoán:

Hành động trên cơ sở tôn trọng quyền sở hữu và các quyền khác của người tham gia thị trường chứng khoán đối với tài sản thị trường. 

Tôn trọng quyền tự do về việc mua, bán lại, kinh doanh, đầu tư, cung cấp dịch vụ và hoạt động kinh doanh của các tổ chức và nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán.

Nguyên tắc công khai, minh bạch và công bằng đối với mọi hoạt động trên thị trường chứng khoán. Các công ty cổ phần công bố thông tin tài chính hàng năm của công ty một cách công khai, các sự kiện bất thường xảy ra trong công ty. 

Sở giao dịch chứng khoán công bố toàn bộ thông tin về giao dịch chứng khoán trên thị trường.

Nguyên tắc mua bán qua trung gian: Nhà môi giới được tham gia vào mọi hoạt động mua bán trên sàn chứng khoán. Môi giới thực hiện lệnh giao dịch theo yêu cầu của khách hàng và được hưởng hoa hồng theo quy định hoặc theo thỏa thuận tùy theo hình thức mua bán.

Nguyên tắc đấu thầu: Bằng cách đấu giá giữa các lệnh mua và lệnh bán, giá của chứng khoán sẽ được xác định. Những người chơi trên thị trường chứng khoán không có quyền can thiệp vào việc định giá này. 

Có hai hình thức đấu giá là đấu giá trực tiếp và đấu giá tự động. Đấu giá trực tiếp là khi các nhà môi giới gặp nhau để trao đổi và trả giá trực tiếp. 

Đấu giá tự động là những nhà môi giới tạo ra các lệnh giao dịch và nhập chúng vào hệ thống máy chủ của sàn giao dịch. Hệ thống này sẽ tự động xác định mức giá phù hợp để đảm bảo giao dịch chứng khoán với khối lượng lớn nhất.

Thực trạng thị trường chứng khoán tại Việt Nam

Lịch sử hoạt động của thị trường chứng khoán Việt Nam hơn 20 năm, trải qua nhiều biến động, ngày càng hoàn thiện về cấu trúc và mở rộng quy mô rất nhiều. 

Tuy nhiên, so với lịch sử 100 năm của thị trường chứng khoán Mỹ hay thị trường Hồng Kông, thị trường của chúng ta vẫn còn non trẻ. 

Thực trạng hàng hóa giao dịch trên thị trường chứng khoán Việt Nam chưa thực sự phong phú. Đối với nhà đầu tư cá nhân, cổ phiếu là loại chứng khoán chủ yếu được giao dịch.

Tuy nhiên, thị trường chứng khoán vẫn nhận được sự quan tâm đầu tư của Nhà nước, áp dụng các phương pháp điều chỉnh, cải tiến nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của thị trường. 

Có thể thấy, số lượng nhà đầu tư trong và ngoài nước tham gia thị trường chứng khoán đều đặn tăng nhảy vọt qua các năm. Một phần đáng kể là do sự khuyến khích và tạo điều kiện của nhà nước.

Nhà nước cũng đã xây dựng và thực hiện các chính sách quản lý, giám sát nhằm đảm bảo tính công khai, công bằng và minh bạch của thị trường chứng khoán. 

Bên cạnh đó, Việt Nam ngày càng chú trọng đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, nâng cấp công nghệ hiện đại để phục vụ hoạt động của thị trường chứng khoán ngày càng hiệu quả. Đồng thời không ngừng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cho ngành chứng khoán. 

Kiến thức về chứng khoán và thị trường chứng khoán cũng ngày càng được phổ biến và phổ biến rộng rãi trong công chúng.

Với vị thế cận biên trên thị trường và triển vọng được nâng hạng lên hạng thị trường mới nổi trước năm 2025, thị trường chứng khoán Việt Nam được đánh giá là có nhiều tiềm năng phát triển nhờ thu hút được dòng vốn trong và ngoài nước. .

Như vậy, cấu trúc và chức năng thị trường chứng khoán là gì bạn biết chưa? Chắc hẳn, dựa vào những thông tin trên mà Taichinh.vip cung cấp thì quý người đọc đã cập nhật được kiến thức cần biết rồi đúng không nào? Vậy thì còn chần chừ gì mà không ủng hộ chúng tôi!